Details

Categorie: Geschiedenis

Hits: 3663

De invloed van de Rozenkruisersgedachten op ontwikkelingen in Europa

Gesprek met dr. Carlos Gilly, bibliothecaris van de Bibliotheca Philosophica Hermetica te Amsterdam.

Naar aanleiding van de tentoonstelling in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag komen twee belangrijke aspecten naar voren: de mystieke Rozenkruisers van de 17e eeuw en de historische Rozenkruisers van de 20ste eeuw. Mystiek, omdat zij tot de traditie van de mysterieuze alchimisten worden gerekend en personen veelal niet met historische figuren in verband gebracht kunnen worden. Maar ook mystiek, omdat hun boodschap als een utopie en een sprookje wordt beschouwd. Het geschreven woord en de gedrukte letter leveren echter onfeilbare getuigenissen van hun bestaan. De historische identiteit van de 20e eeuwse Rozenkruisers staat eveneens vast en hun boodschap wordt evenmin serieus genomen. Nu bezitten de KB in Den Haag en de BPH in Amsterdam een grote hoeveelheid materiaal waaruit de enorme invloed blijkt van het gedachtegoed van de Rozenkruisers op de culturen, politieke ontwikkelingen en religieuze stromingen in Europa. Vele historici hanteren deze feiten echter als ‘bewijs’ van allerlei tegenstrijdige en negatieve aspecten (de Verlichting en haar bestrijders, linkse en rechtse ideologieën, sekten als die van de Zonnetempel en sekten commissies in landen als Frankrijk, Duitsland en Zwitserland.)

Dr Carlos Gilly

Dr. Gilly, kunt u op basis van de feiten die u bijeen heeft gebracht, aantonen dat het gedachtegoed van de Rozenkruisers positieve invloed had op ontwikkelingen in Europa?

Het eerste Manifest van de Rozenkruisers verscheen in 1614 in Duitsland. De titel was: Fama Fraternitatis. Daarboven stond :Allgerneine und General Reformation der gantzen weiten Welt. Er is geen ander reformatorisch geschrift dat in de afgelopen vier eeuwen bij tijdgenoten zo’n directe weerklank vond als deze Fama Fraternitatis des loblichen Ordens des Rosenkreutzes an alle Gelehrte und Haupter Europas geschrieben. Nog geen acht jaar later waren al ruim 300 geschriften gedrukt waarin het verschijnsel `Rozenkruis’ vanuit zeer verschillende kringen werd aanvaard of bestreden. Theologen van alle christelijke richtingen, artsen uit de oude school van Galenus en de nieuwe school van Paracelsus, conservatieve volgelingen van Aristoteles en aanhangers van de hermetische wijsbegeerte, alchimisten, astrologen, juristen, politieke schrijvers en literatoren namen hartstochtelijk het woord en bestreden of verdedigden de onzichtbare Broederschap en haar aangekondigde herwaardering’ van alle waarden en normen in godsdienst, maatschappij en wetenschap. En dat gebeurde niet alleen in Duitsland, maar ook in Engeland, de Nederlanden, Frankrijk, Italië, Bohemen en Zweden. Al spoedig raakte heel Europa betrokken in het debat over de Rozenkruisers. In hun eerste Manifest schreven zij reeds over idealen die pas later in de Europese cultuur als vanzelfsprekend werden beschouwd. Religieuze verdraagzaamheid bijvoorbeeld. Geloof in de vooruitgang, het inzicht dat ervaring meer waard is dan autoriteit of speculatie, het streven naar evenwicht tussen denken en handelen in alle aspecten van het leven.

Verwacht u dat door de nieuwe leerstoel in de hermetische wetenschappen in Amsterdam in de wetenschap en daarbuiten een ander standpunt zal ontstaan ten aanzien van de Rozenkruisersgedachten?

Met een leerstoel voor hermetische wijsbegeerte aan de Universiteit van Amsterdam gaat een zeer oude wens in vervulling. De eerste hermetische leerstoel in Europa werd door niemand minder dan Marsilio Ficino bezet. De uitstraling was zo enorm, dat Theodor Zwinger in Bazel, één van de grootste geleerden van de 16e eeuw, daarover het volgende schreef: «Hoeveel dank onze Respublica Literaria verschuldigd is aan de platonische Academie in Florence en aan haar oprichter Cosimo de’ Medici blijkt hieruit, dat in onze tijd, waarin de grofste barbarij alle wetenschap heeft doordrongen en verdorven en het Latijn en het Grieks hun renaissance, de Academie van Florence de eerste was, die is begonnen met het bestuderen van een zuiverder wijsbegeerte, ontleend aan platonische en hermetische bronnen. Dankzij de leden van deze Academie kunnen wij nu ook vrij en elegant filosoferen.» Aan de universiteiten van de 16e en 17e eeuw, waar de leer van Aristoteles nog domineerde, was echter weinig van deze invloed te bespeuren. Daardoor werden de hermetische wetenschappen gedwongen een schaduwbestaan te leiden buiten hun muren. Het feit, dat de nieuwe leerstoel uitgerekend in Amsterdam komt, kan slechts voor diegenen een verrassing zijn, die niets afweten van de geschiedenis van Amsterdam. In de 17e eeuw had Amsterdam geen universiteit. Maar wel een zeer geëngageerde boekdrukker, die niet alleen het Corpus Hermeticum in de vertaling van A.W. van Beyerland uitgaf, maar ook de werken van Jacob Boehme, Comenius, Breckling en andere Theosophen, van mystici en chiliasten, van alchimisten, Paracelsisten en andere hermetische natuurvorsers en Godzoekers. En voor zover het de Rozenkruisers betreft, in 1615 werd de Fama Fraternitatis in Amsterdam in het Nederlands gedrukt. Uit heel Europa trokken aanhangers van het Rozenkruis naar Amsterdam. Het is dan ook geen wonder, dat de vier grote, nog bestaande verzamelingen van Rozenkruisersgeschriften (in Gotha, Halle, Wroclaw [Breslau] en Wolfenbuttel) uit Amsterdam afkomstig zijn. De nieuwe leerstoel heeft dus ook banden met een stuk geschiedenis van de Rozenkruisers in Amsterdam.

Een conflict tussen de hermetische wetenschappen en andere wetenschappen speelt zich volgens mij voornamelijk af in de hoofden van diegenen, die juist het enthousiasme en de toewijding van de oude Hermetici, natuurfilosofen en Rozenkruisers niet in de moderne wetenschap kunnen plaatsen. Maar voor diegenen, die de wiskundige en natuurkundige verhandelingen kennen van de schrijver van de Fama Fraternitatis of de alchimische activiteiten van Newton, bestaat zo’n conflict in het geheel niet.

BPH

Komt dit aspect ook niet duidelijk naar voren in uw bibliografie die binnenkort door de BPH zal worden gepubliceerd?

In de bibliografie over de Rozenkruisers van 1604-1800 worden ruim 1500 drukken, manuscripten en archiefdocumenten in chronologische volgorde opgenomen en van commentaar voorzien. Als criterium geldt, dat de Rozenkruisers in zo’n geschrift uitdrukkelijk worden vermeld. Door voor- of tegenstanders. Alle geschriften worden met dezelfde maat gemeten, ongeacht of zij gaan over theologie, natuurfilosofie, artsenij, alchimie, astrologie, politiek of andere zaken.

Deze enorme collectie geschriften zal ons hopelijk ook aantonen hoe gecompliceerd de geschiedenis van de wetenschap is. Hoe de meningen over de vooruitgang van de wetenschap steeds zijn gewijzigd en hoe de rollen van voor- en tegenstander om beurten door één en dezelfde persoon kunnen worden gespeeld. Dankzij het optreden van de Rozenkruisers en de daaruit voortgekomen stromingen krijgen wij een zeer diepgaand inzicht in het culturele en religieuze leven van een sterk bewogen periode in Europa.

Welke Rozenkruisersbewegingen van nu sluiten volgens u het dichtst aan bij de bronnen en de boodschap van de Manifesten? In hoeverre zetten zij de traditie voort, aangepast aan deze tijd?

Zoals elke historische stroming heeft ook die van de Rozenkruisers steeds veranderingen ondergaan. De schrijvers van de Manifesten en hun vrienden waren natuurlijk ook kinderen van hun tijd. Hun kritiek was gericht tegen de heersende dogmatiek in godsdienstige en wetenschappelijke leerstellingen, zonder dat zij zich daarbij baseerden op eigen religieuze ervaringen of wetenschappelijke onderzoekingen. De Fama Fraternitatis riep voornamelijk op tot het in evenwicht brengen van geloof en leven, kennis en ervaring, theorie en praktijk. Daarom greep de schrijver terug op de hermetische wijsbegeerte, de middeleeuwse mystiek, de alchimie en zelfs ook op de magie van de directe wisselwerking tussen de mens als microkosmos en de macrokosmos. De Broeders van het Gouden Kruis die zich in 1675 in Italië hadden gegroepeerd (de Goud- en Rozenkruisers, zoals zij na 1710 in Duitsland heetten) namen wel de boodschap over, maar vergaten de oorspronkelijke Manifesten. Toen de Fama Fraternitatis in 1783 in hun tijdschrift werd afgedrukt, was de tekst zo onbekend geworden, dat tal van abonnees meenden met de stichting van een gloednieuw geheim genootschap te doen te hebben. Zij meldden zich als lid aan. Gelukkig waren er ook aanhangers en sympathisanten van de Rozenkruisers die de voorgeschiedenis van de Orde nog wel kenden. Onder hen was de verzamelaar en uitgever van de Geheimen Figuren der Rosenkreuzer. Zij waren niet tevreden met de geschriften van de Goud- en Rozenkruisers en vertaalden niet alleen de Fama in hun eigen taal, maar ook geschriften van Paracelsus, Arndt, Weigel en Boehme. In die toestand kwam verandering, toen de oorspronkelijke Manifesten door toedoen van de Societas Rosicruciana in 1887 in het Engels werden gedrukt. Daarna volgde een onafgebroken reeks van uitgaven in alle mogelijke talen. Sinds 1900 zijn er al 50 edities van de Fama en de Confessio Fraternitatis uitgegeven en ruim 20 van de Chymischen Hochzeit.

Op de vraag, welke huidige organisaties onder de naam Rozenkruis het dichtst bij de bron zitten, ga ik liever niet in. Ik heb als historicus alleen de taak deze bronnen te vinden, een historisch overzicht te maken en de niet-historische en occulte ballast die er vooral in de 17e en 18e eeuw aan toegevoegd werd, te verwijderen. Zo bezien, staan die organisaties het dichtst bij de klassieke Rozenkruiserij, die door de tijd heen de idealen van Tobias Hess, Johann Valentin Andreae, Johann Arndt, Jacob Boehme en hun vrienden hebben gevolgd.

Andreae

Ging het de schrijvers van de Manifesten alleen om een reformatie of ook om een verandering in de mens zelf?

Het ging de auteurs — dat wil zeggen, Andreae, Hess en hun vrienden van de Tubingerkring — om allebei. De nagestreefde reformatie van de uiterlijke wereld was alleen mogelijk als de mens innerlijk zou veranderen. Andreae heeft deze innerlijke verandering prachtig uitgebeeld in zijn Chymischen Hochzeit Christiani Rosencreutz, nog voordat hij aan de Fama en de Confessio Fraternitatis begon. Deze ‘algemene reformatie der ganse wereld’ was echter niet politiek bedoeld, zoals bepaalde opruiende publicaties tijdens de Dertigjarige Oorlog luidkeels suggereerden. Het ging Andreae veel meer om een reformatie van de geest, hetgeen Tobias Hess in 1605 in zijn brief aan de hertog van Württemberg reeds had verklaard.

Hoe was het mogelijk dat de Manifesten al eerder in druk verschenen? Zonder dat de schrijvers dat vermoedden of wensten?

Het blijkt, dat Tobias Hess en zijn vrienden in eerste instantie de Fama Fraternitatis in vijf talen aan de Geleerden van Europa wilden zenden, samen met de Confessio in het latijn. Maar voordat zij met de vertalingen konden beginnen en vóór het tijdstip dat zij gunstig achtten voor publicatie, moeten zij hebben gemerkt, dat er reeds vele kopieën in omloop waren gebracht. Uitgerekend gekopiëerd door èn van diegenen, die in de Fama en de Confessio wordt omschreven als een `pseudo alchimist’. Het verrassende element waarop de schrijvers van de Manifesten hadden gehoopt, was echter al teniet gedaan door het in 1612 gedrukte antwoord van Adam Haslmayer. Zij moesten nu rekening houden met een illegale druk van de Fama. In maart 1614 verscheen deze dan ook in Kassel.

De vraag, waarom Tobias Hess en zijn vrienden deze voorspelbare ontwikkeling niet hebben voorkomen door de Manifesten zelf op het juiste moment uit te geven, blijft nog onbeantwoord, daar de desbetreffende bronnen nog ontbreken. Vast staat echter wel, dat degene, die opdracht gaf voor de eerste druk van de Fama en de Confessio, Landgraf Wilhelm von Hessen, noch zijn hofdrukker in Kassel, Wilhelm Wessel, enig idee hadden van wie de Manifesten afkomstig waren.

Welke aanwijzingen had u dat er nog andere manuscripten moesten zijn, voordat het eerste boek werd gedrukt? Hoe kwam u er achter, dat zij er inderdaad ook waren? En waar heeft u ze ontdekt?

De vier manuscripten van de Fama die zijn gevonden, waren eigenlijk niet onbekend op het moment, dat ik met mijn onderzoek begon. Eén stond sedert 1903 in de manuscriptencatalogus van de Herzog August Bibliotheek in Wolfenbilttel, twee stonden vermeld in de catalogus van 1962 van deWellcome Library in Londen. Maar, zoals dat bij de talrijke geschriften van Adam Haslmayr het geval was, had ook hier geen onderzoeker de moeite genomen de handschriften ook op te sporen. Het Salzburger manuscript uit het bezit van Andreae’s vriend Christoph Besold was al in 1929 in Breslau onderzocht door Will Erich Peukert, de grote geschiedschrijver van de Rozenkruisers. Hij vond het toen waardeloos’. Het gaat hier om het enige manuscript van de Fama, waarin al die passages voorkomen, die in alle andere manuscripten en vooral in de gedrukte uitgaven van de Fama zijn weggelaten.

Heeft Andreae, of één van zijn vrienden, wel eens aangegeven, dat er zulke manuscripten moesten zijn?

Dat er illegale kopieën van de Fama moesten bestaan, hebben Andreae en zijn vrienden pas in maart 1612 ervaren, toen het Antwort an die lobwiirdige Bruderschafi- der Theosophen von RosenCreutz van Adam Haslmayer in druk verscheen. En later, eind juni van hetzelfde jaar, toen Vorst August von Anhalt uitgerekend bij Tobias Hess thuis liet informeren naar de Confessio Fraternitatis. Andreae heeft ook zeker wel via Benedictus Figulus gehoord dat er afschriften circuleerden in Kassel, Marburg en Straatsburg. Want alleen zo kan men verklaren, waarom Andreae zich zo aan de ‘globetrotter Figulus’ ergerde. Zelfs dertig jaren later nog in zijn autobiografie! Zou het echter naar Andreae’s wens verlopen zijn, dan zouden de Manifesten waarschijnlijk helemaal niet zijn gedrukt. Wij moeten Adam Haslmayr en Benedictus Figulus dus dankbaar zijn, dat zij royaal met hun gebrekkige kopieën zijn omgegaan.

Waarom is het zo belangrijk dat de oorspronkelijke tekst van de Fama boven water komt? Er is toch al een gedrukte versie van Johann Valentin Andreae?

Van de vier gevonden manuscripten is er dus maar één dat geen omissies in de tekst vertoont. Helaas ontbreken wel acht pagina’s. In alle andere manuscripten ontbreken dezelfde tekstgedeelten als in de eerste druk van Kassel. Los van alle varianten in de taal, verwijzen zij naar één kopie, die kennelijk in haast is gemaakt en voortijdig buiten de Tübingerkring in circulatie raakte. Met de recente uitgave van de Fama Fraternitatis van Pleun van der Kooij (uitgave Rozenkruis Pers) hebben wij nu een tekst die is gecompleteerd en waaruit de talloze varianten en leesfouten zijn verdwenen. Deze tekst is authentiek, voorzover er geen ander en compleet manuscript van de Tübingerkring wordt gevonden. Alleen de acht pagina’s ontbreken nog. Wat in de afgelopen jaren in het kader van het Rozenkruisersonderzoek door de BPH ontdekt is, geeft hoop op nieuwe ontwikkelingen.

Waaruit verklaart u de enorme belangstelling voor de Manifesten die sinds 1900 op gang gekomen is?

De 18e eeuwse Verlichting heeft tal van aspecten. Ook een Rozenkruisersaspect. De essentie van de Verlichting kan zonder meer worden teruggevoerd op Andreae, Arndt, Comenius, Breckling en Gottfried Arnold. Niet zozeer naar aanleiding van het bekende boek van Frances Yates. De vindingrijke 19e eeuw was echter eenzijdig filosofisch, de wetenschap richtte zich uitsluitend op de techniek en de religies toonden zich rationeel. Het laatste bleek te ouderwets. Dat geeft aan, waarom vele zoekers naar oosters gedachtengoed uitweken, terwijl anderen waarschijnlijk om dezelfde redenen de lange traditie van het Europese Hermetisme herontdekten’ en voortzetten. In deze traditie heeft ook het Rozenkruis een buitengewone rol gespeeld. Immers, in de Manifesten kwamen al die aspecten samen die eeuwenlang als van hermetische, gnostieke, mystieke of alchimische herkomst werden verdacht en als ketterij werden vervolgd.

Waaruit stamt uw grote belangstelling voor de Rozenkruisers? U bent toch de grootste specialist in de historie van de Rozenkruisers geworden! Wat heeft u er nu toe gebracht dit enorme onderzoek op u te nemen?

Ik ben Spanjaard en ben indertijd uitgeweken naar Zwitserland. In Bazel bestudeerde ik de geschiedenis van 16e eeuwse religieuze dissidenten uit Spanje die in het buitenland verbleven. Daarnaast maakte ik studie van boeken van Spaanse auteurs die tezelfder tijd buiten het Iberisch schiereiland waren gepubliceerd. Aangezien de belangrijkste Spaanse dissidenten na hun afscheid van de roomse kerk al spoedig met de gereformeerde kerken in conflict kwamen en als ketters werden bestempeld, begon ik mij ook voor alle andere ketters uit de reformatieperiode te interesseren. Ik stelde vooral belang in Paracelsus, wiens werken bij dezelfde drukker waren uitgegeven, die niet alleen alchimische manuscripten uit Spanje had gedrukt, maar ook tal van boeken van Sebastian Castellio, de grote strijder voor religieuze verdraagzaamheid. Zo kwam ik in contact met het werk van Theodor Zwinger en Johann Arndt die Castellio en Paracelsus bij elkaar brachten en ook Johann Valentin Andreae — en daarmee de Rozenkruisers — krachtig hebben beïnvloed. In de vriendenkring van Andreae vond ik een voortzetting van de ideeën die mij zo na aan het hart lagen en waarover nog weinig geschreven was. Aldus was mijn weg naar het onderzoek van de Rozenkruisers geëffend.

De directe aanleiding was echter de opdracht om de Italiaanse editie van The Rosicrucian Enlightenment te recenseren, dat mooie, suggestieve en historisch bezien discutabele boek van Frances Yates. Van die recensie kwam echter niets terecht, want deze werd langzamerhand zo omvangrijk, dat er uiteindelijk een nieuwe geschiedschrijving over de Rozenkruisers uit zou zijn ontstaan. Ik zag in, dat een dergelijk project zonder een grondig onderzoek van talloze archieven en bibliotheken niet kon worden uitgevoerd. Ik nam er voorlopig genoegen mee voor de Historische Vereniging van Basel een lezing te houden over ‘De Rozenkruisers —een mislukte reformatie in de 17e eeuw.’ Daardoor kwam ik voor het eerst in contact met Joost Ritman. Hij vroeg mij bibliothecaris van de BPH te willen worden. De rest is u bekend. Nadat ik de unieke verzameling drukken en manuscripten van de klassieke Rozenkruisers in Ritman’s bibliotheek had doorgewerkt, heb ik in meer dan 120 bibliotheken en archieven ruim 1800 boeken en documenten met betrekking tot de 17e en 18e eeuwse Rozenkruisers op microfilm vastgelegd. Dit materiaal wordt beschreven en van commentaar voorzien in de bibliografie waarover wij reeds spraken. Zij verschijnt binnenkort eerst als boek en daarna, compleet met de gescande documenten, op internet. In deze bibliografie komt de geschiedenis van de Rozenkruisers en van de bewegingen die uit hun gedachten voortkwamen, in haar volle breedte naar voren. Zoals ik reeds zei, schenkt zij ons een zeer gedetailleerd beeld van het culturele en religieuze leven in een uitermate bewogen periode van de Europese geschiedenis. Het streven naar volmaaktheid en naar harmonie tussen mens, kosmos en natuur zoals dat zo nadrukkelijk wordt gesteld in de Manifesten van de Rozenkruisers is zo actueel, dat het in deze tijd de gedachten van vele mensen zal kunnen inspireren.

Wij danken u voor dit verhelderende gesprek.

Dit artikel is afkomstig uit Pentagram jaargang 1999 nummer: 2

Details

Categorie: Geschiedenis

Hits: 7234

De oorkonde

van

Niquinta

De kathaarse vergadering

van Saint-Félix-en-Lauragais

1167

(La Charte de Niquinta)

Nederlandse vertaling van Willy Vanderzeypen

In het jaar 1167 van de Incarnatie van de Heer, in de maand mei. In die dagen bracht de kerkgemeenschap van Toulouse vader Niquinta in het castrum van Saint-Félix en een grote menigte van mannen en vrouwen van de kerk van Toulouse en van andere naburige kerken kwamen daar samen om het consolamentum toegediend te krijgen. En de heer Vader Niquinta begon te vertroosten.

Daarna kwam inderdaad Robert van Spermon, bisschop van de kerk der Fransen (kathaarse bisschop, namelijk van de kerk in Noord-Frankrijk), met zijn kerkraad en Marcus van Lombardije kwam eveneens met zijn kerkraad, en Sicard Cellerier, bisschop van de kerk van Albi, kwam met zijn kerkraad, en Bernat Cathala kwam met zijn kerkraad van Carcassonne, en de kerkraad van Agen was daar ook.

En toen allen hier ontelbaar waren vergaderd, wilden de mannen van de kerk van Toulouse een bisschop hebben en zij verkozen Bernat Raimon.

En tegelijkertijd verkozen Bernat Cathala en de kerkraad van Carcassonne, gevraagd en uitgenodigd door de kerk van Toulouse, en op advies en wens en besluit van de heer Sicard Cellerier, Guiraud Mercier, en de mannen van Agen verkozen Raimon van Casals.

Waarna Robert van Esperon het consolamentum kreeg en de wijding tot bisschop van de heer vader Niquinta opdat hij de bisschop zou zijn van de kerk der Fransen.

Op dezelfde wijze kreeg ook Sicard Cellarier het consolamentum en de wijding tot bisschop opdat hij de bisschop zou zijn van de kerk van Albi.

Op dezelfde wijze kreeg eveneens Marcus het consolamentum en de wijding tot bisschop opdat hij de bisschop zou zijn van de kerk van Lombardije.

Op dezelfde wijze kreeg eveneens Bernat Raimon het consolamentum et de wijding tot bisschop opdat hij de bisschop zou zijn van de kerk van Toulouse.

Op dezelfde wijze kreeg ook Guiraud Mercier het consolamentum en de wijding tot bisschop opdat hij de bisschop zou zijn van de kerk van Carcassonne.

Op dezelfde wijze kreeg ook Raimon van Casals het consolamentum en de wijding van bisschop opdat hij de bisschop zou zijn van Agen.

Waarna vader Niquinta zei tot de kerk van Toulouse: “Gij hebt me gevraagd om U uit te leggen of de gewoonten van de primitieve (vroegchristelijke) kerken lichtvaardig waren of ernstig en ik zal u antwoorden: de zeven kerken van Azië werden verdeeld en begrensd onder elkaar, en geen van hen ondernam ook maar iets leidend tot betwisting door de andere. En de kerken van Romanië en van Dragovitië en van Melenguie en van Bulgarije en van Dalmatie zijn verdeeld en begrensd en niemand van hen doet iets leidend tot betwisting door de andere, en aldus heerst er vrede onder hen. En gij, doe hetzelfde.”

De kerk van Toulouse koos Bernat Raimon en Guilhem Garsias en Ermengaut van Forest en Raimon van Baimiac en Guilabert van Bonvilar en Bernat Contor en Bernat Guilhem Bonneville en Bertran van Avignonet opdat ze de verdelers zouden zijn van de kerken.

De kerk van Carcassonne koos Guiraud Mercier en Bernat Cathala en Grégoire en Pèire Caldemas en Raimon Pons en Bertran van Mouly en Martin van la Salle en Raimon Guibert opdat ze de verdelers zouden zijn van de kerken.

Na vergaderd te hebben en goed gedelibireerd, zegden deze dat de kerk van Toulouse en de kerk van Carcassonne zullen verdeeld worden in bisdommen, en wel als volgt: het (katholieke) bisdom Toulouse zal verdeeld worden samen met het (katholieke) aartsbisdom Narbonne in twee stukken en samen met het (katholieke) bisdom Carcassonne: vanaf Saint-Pons zoals de berg die oprijst tussen het castrum van Cabarets en het castrum van Hautpoul en tot de scheiding van het castrum van Saissac met het castrum van Verdun, en doorlopend tot Montréal en Fanjeaux, en aldus zullen andere bisdommen verdeeld worden vanaf het verlaten van de Razès tot in Lerida, en vandaar verder lopend tot in Toulouse, zodat aldus de kerk van Toulouse er de macht en jurisdictie in heeft.

En tegelijkertijd zal de kerk van Carcassonne, aldus worden verdeeld, en heeft in haar macht en haar jurisdictie, het volledige bisdom Carcassone en het aartsbisdom Narbonne en de rest van het gebied, aldus en zoals gezegd verdeeld tot in Lerida en doorlopend tot aan de zee.

En dat aldus de kerken verdeeld zijn, zoals gezegd is, opdat ze vrede hebben en eeuwige verstandhouding en opdat niemand iets onderneemt tegen de rechten van de andere.

Dit zijn de getuigen en verdedigers van deze zaak: Bernat Raimon en Guilhem Garcias en Ermengaut van Forest en Raimon van Baimiac en Guilabert van Bonvilar en Bernat Guilhem Contor en Bernat Guilhem van Bonneville en Bertran van Avignonet en voor de kerk van Carcassonne Guiraud Mercier en Bernat Cathala en Grégoire en Pierre Caldemas Bertran van Mouly en Martin van la Salle en Raimon Guibert.

En al dezen gaven de volmacht aan en zegden tegen Ermengaut van Forest om te doen hetgeen was gezegd, en een charter voor de kerk van Toulouse te maken.

Tegelijkertijd gaven ze de volmacht aan en zegden tegen Pèire Bernat om te doen hetgeen was gezegd en een charter voor de kerk van Carcassonne te maken. En dit werd aldus gedaan en uitgevoerd.

(nota: einde van de akte van 1167)

De heer Pèire Isarn liet deze copie overschrijven van een oud charter, opgemaakt onder de autoriteit van degenen die de kerken verdeelden, zoals hierboven beschreven. Maandag. In de maand augustus, op de 14de dag sinds het begin van de maand, in het jaar 1223 van de Incarnatie van de Heer.

Pèire Pollan heeft dit alles overgeschreven zoals hiervoor gevraagd en gemandateerd.

(nota: einde van de copie 48 van 1223)

 Bron: katharen.be

Details

Categorie: Geschiedenis

Hits: 577

De geschiedenis, de religie en de leefwijze van de Katharen ( Katharos betekent rein) staan tegenwoordig sterk in de belangstelling. De afgelopen decennia zijn er over deze onderwerpen vele boeken verschenen in allerlei talen. Jaarlijks bezoeken talloze toeristen de steden, de grotten en de ruïnes van kastelen in Zuid-Frankrijk die een rol hebben gespeeld in de geschiedenis van de Katharen. De middeleeuwse beweging van de Katharen creëerde in het toenmalige Europa een sterke opleving van het gnostieke gedachtegoed en de daarmee verbonden krachten.

Wat is gnostiek?

Gnostiek is letterlijk kennis, maar dan wel innerlijke Kennis, voortkomend uit het eigen wezen van de mens en niet uit een uiterlijke bron. Deze innerlijke kennis is voor de gnosticus het richtsnoer van zijn handelen en denken. Zij bepaalt hoe hij in de wereld staat en hoe hij zijn relatie met het Goddelijke vorm geeft; het Goddelijke dat in de mens zelf aanwezig is!
De Internationale School van het Gouden Rozenkruis voelt zich nauw verbonden met de Katharen. Ook zij wil de bevrijdende boodschap van deze middeleeuwse broederschapen andere gnostieke broederschappen uitdragen in deze tijd.

Het pad

Het Onze Vader

Het Consolamentum

 

Wat betekende nu de Graal voor de Katharen?

Details

Categorie: Geschiedenis

Hits: 1970

Documentaire geestelijke erfenis Bulgarije – Orpheus, Bogomil en Peter Deunov – boekfragment bogomielen

De bovenstaande documentaire over de geestelijke erfenis van Bulgarije is gemaakt door leerlingen van de School van het Rozenkruis in dat land, dat een geschiedenis heeft van maar liefst 10.000 jaar. Drie keer is Bulgarije een belangrijk geestelijk centrum geweest. Bekende en invloedrijke personen die in dit gebied leefden en werkten zijn Orpheus, Bogomil en Peter Deunov(ook bekend onder de naam Beinsa Douno). Zij worden alledrie gezien als afgezanten van de Universele Broederschap.

Een legende vertelt ons dat toen God besloot de aarde te verdelen onder de verschillende volkeren, de Bulgaar op het land werkte en daarom de laatste was die zijn deel ging ophalen. Maar de Heer had al de hele aarde verdeeld. Hij dacht na over wat hij hem moest geven. De Bulgaar stond bekend om zijn goedheid, bescheidenheid en nijverheid. Daarom besloot de Heer hem een deel van zijn eigen land te geven – van de hemel. 

Het Balkanschiereiland – één van de meest onbekende delen van Europa – is overdekt met een post-communistische schaduw van armoede en achterstand vergeleken met de westerse wereld. De verre en vergeten uithoek van Europa is gehuld in een mist van onbekendheid, geruchten en stereotypen. Het is een blinde vlek in de historie van de Europeanen, een onbekend teriitorium op de hudige kaart van het oude continent. 

Echter, vandaag horen we de vergeten geschiedenis van de Balkan, een historie die zelfs voor de bewoners van de Balkan vaak onbekend is, een geschiedenis van de geestelijke impuls van de Universele Leer, die driemaal tijdens de laatste 10.000 jaar werd uitgezonden vanuit deze landen. […] 

Dit is het verhaal van de zonen van Apollo en van zijn leer van transformatie van de menselijke ziel, die duizenden jaren voorafgaat aan veel van de ons bekende religies. Dit is ook het verhaal van een Bugaarse prins, de initiator van één van de krachtigste geestelijke bewegingen uit de middeleeuwen, waarvan de ontwikkeling heeft geleid to de opkomst van de renaissance in Europa. En dit is ook het verhaal van één van de eigentijdse geestelijke wereldleraren, waarvan het erfgoed kan worden vergeleken met dat van Gandhi, Jiddu Krishnamurti, Rudolf Steiner en Max Heindel. Wat hebben deze drie geestelijke impulsen met elkaar gemeen. Drie keer is Bulgarije het geestelijke centrum geweest: Orpheus, Bogomil en Peter Deunov (ook bekend onder de naam Beinsa Douno). Hieronder volgt een tekst over de bogomielen uit het boek Gnosis, Stromen van Licht in Europa door Peter Huijs.

I

Het is met de Bogomielen vreemd gesteld. Er is niet veel over bekend en de boeken herhalen steeds weer dezelfde weinige feiten. Er zijn wel veel geleerde beschouwingen over verschenen. De Bogomielen zijn vaak versleten voor manicheeërs en gezien als hun opvolgers, wat deels waar is en deels niet klopt. Ze zijn vervolgd van alle kanten, door zowel de westerse, roomse als de Grieks-orthodoxe kerk, en ook nog door de staat. En toch hebben ze tot ver en ver na hun bloeitijd op de één of andere manier voortbestaan. 

Vanaf de negende tot de twaalfde eeuw was hun invloed en spreiding het belangrijkst. In het jaar 872 werd een laatste groep van manichees denkende broeders, de Paulicianen, uit het Turkse rijk verdreven en kwamen hun eerste boodschappers op Bulgaarse bodem. De volgende bewaard gebleven vermelding is een brief van de Patriarch van Constantinopel, die deze in het jaar 954 aan de Bulgaarse Tsaar Peter stuurde, en die hem waarschuwde voor ‘die nieuwe ketterij, die een mengeling van manicheïsme met een vleugje Paulicianisme is’. Daar reeds werden ze als ketters bestempeld, en aan manicheeërs gelijkgesteld. 

Uitvoeriger worden ze behandeld in een brief van de priester Kosma; een kleine 30 jaar later, in 972. ‘Het geschiedde,’ zo begint die brief, ‘dat tijdens de regering van de rechtgelovige tsaar Peter een pope met de naam Bogomil optrad […] die als eerste zijn ketterse leer in Bulgarije begon te prediken…’ Verder schrijft hij: ‘Met wie moet ik ze vergelijken? Ze zijn slechter dan de dove en blinde afgodsbeelden. Die kunnen niet zien en niet horen. Maar deze ketters, omdat ze menselijke gedachten hebben, zijn uit eigen wil versteend en hebben de ware leer niet aangenomen.’ Hun leider noemde zichzelf Bogomil, vertaald: ‘Godsvriend’, maar Kosma zegt dat hij beter ‘Bogunemil’ kon heten, ‘God-niet-aangenaam’. 

Wel, die beschuldigingen zullen wel meevallen. Van hem wordt vermeld dat hij zich opwond over de corruptie en het machtsmisbruik van de toenmalige adel. Slavernij, uitbuiting en lijfeigenschap konden in zijn ogen niet in overeenstemming zijn met het oorspronkelijke christendom. Want daarin gaat het juist om vrijheid en naastenliefde. Men zegt dat juist daarom de Bogomielen zulk een enorme verspreiding kregen: zij mobiliseerden het arme volk met populistische denkbeelden, gericht tegen een rijke elite van adel en geestelijkheid. 

Dat lijkt op politiek; dat klinkt hetzelfde als de socialistische leuzen van de opkomende arbeidersbeweging aan het begin van de twintigste eeuw. En dat heeft dan weer weinig of niets te maken met de werkwijze van de gnosis, of met haar bedoelingen. Ook toen niet! Toch zeggen dezelfde vroegste bronnen ook dat de eerste Bogomielengemeenschappen ‘apostolische en monnik-achtige eigenschappen hadden, en dat ze ook als monniken gekleed gingen’; hun wezenlijke gedachtengoed betrof de christelijke armoede en een ‘apostolisch leven als rondreizend boodschapper ’. 

Naar hun eigen zeggen predikten ze slechts het echte evangelie, omdat de kerk zo’n funeste ontwikkeling was gegaan, die met het ware christendom niets meer te doen had. In de oorspronkelijke gemeenschappen noemde men elkaar broeders, jongeren, gelovigen, uitverkorenen en geroepenen. Hun eis was: naastenliefde, bescheidenheid, geen laster maar de waarheid spreken, niet doden, het boze verdragen. Ze wilden ‘betere christenen zijn, door goed en kwaad tot een zaak van elk mens persoonlijk te maken’. 

Na 1018 verbreidde de leer van de Bogomielen zich over het gehele Byzantijnse Rijk. Je kwam hun denkbeelden tegen in de kloosters, in Constantinopel waren er zelfs aanhangers onder de adelijke families; tot aan het hof van de keizer toe vond je symphatisanten. In de tweede helft van die eeuw begonnen evenwel de vervolgingen; niet om de leer, maar om de privileges en voorrechten, die in handen van de gevestigde orde waren. Rond het jaar 1100 nodigt keizer Alexios het toenmalige hoofd van de Bogomielen, Basileios, uit naar zijn hof te komen onder het voorwendsel meer over de leer te willen weten. Basileios, een arts, was toen al op leeftijd; een magere, lange gestalte met een dunne baard. Hij had de Bogomielse leefwijze vijftien jaar lang onderwezen en meer dan veertig jaar verkondigd. Hij werd aan de keizerlijke dis genodigd. Basileios vertrouwde de keizer helemaal, en antwoordde vrijmoedig en bereidwillig op alle gestelde vragen. 

Achter een voorhang zat echter een stenograaf die de gehele samenspraak opschreef. Op een gegeven moment werd het gordijn teruggeschoven en liet Aleixos zijn vrome masker vallen. Hij liet de senaat en de geestelijkheid bijeenroepen en begon een proces. Nadat alle bekeringspogingen vruchteloos bleken, wachtte Basileios natuurlijk de brandstapel. 

De Bogomielen hebben grote invloed gehad op de katharen, maar ze waren niet hetzelfde. Al vroeg onderhielden de beide ‘kerken’ als je het zo noemen wilt betrekkingen met elkaar en toen de Bogomielen steeds feller werden vervolgd, namen enkele leiders de wijk naar het westen en zij inspireerden hun Kathaarse broeders en zusters in belangrijke mate. Een belangrijke bron uit 1230 vermeldt dat de Kathaarse gemeenten hun oorsprong hebben in de Bulgaarse en de Dragovische Kerk. 

Het is bekend dat in 1167 de bisschop Nicetas, afkomstig uit Constantinopel, een belangrijke vergadering had met vertegenwoordigers van de Kathaarse kerk in het slot St. Felix de Camaran, vlakbij Toulouse. Dat was in Occitanië, ofwel Zuid-Frankrijk. Nicetas was erin geslaagd de belangrijkste vertegenwoordigers uit Zuid- en Noord-Frankrijk en Lombardije bijeen te brengen. Daar werden de verschillende stromingen binnen de Kathaarse Kerk tot een gemeenschappelijke inspanning aangezet. 

We lezen in een artikel in Pentagram 1998-4: ‘In de elfde en twaalfde eeuw waren Bulgarije, Thraci en Macedonië de belangrijkste centra van activiteit. Daar Bulgarije toen een provincie van het Byzantijnse Rijk was, konden de Bogomielen hun leer gemakkelijk verbreiden. Van de twaalfde eeuw tot aan het einde van de vijftiende eeuw vormden Bosnië en Herzegovina het bolwerk van de Bogomielen. Er werd zelfs gesproken over de ‘Bosnische kerk’ en hun aanhangers noemden zich ‘pravi krstjani’: ware christenen. Op veel belangrijke punten kwamen hun godsdienst en beleving overeen met die van de katharen.’

In een document uit 1199 wordt paus Innocentius III gewaarschuwd dat in Bosnië ‘een niet onbeduidende ketterij om zich heen grijpt’ en dat een van de vorsten reeds zou zijn ‘overgelopen’. Er wordt gewag gemaakt van 10.000 aanhangers. Dat was aanleiding voor de paus om de koning van Hongarije en Kroatië opdracht te geven de ketters uit Bosnië te verdrijven en hun bezit in beslag te nemen. Ze vluchtten naar het oosten, terwijl er ook verschillenden naar het noorden trokken en terechtkwamen in de Duitse steden langs de Rijn. 

Tenslotte maakte een Turkse invasie in 1463 een definitief einde aan de Bosnische Bogomielenkerk, waarna de meerderheid van de boeren vrijwillig overging naar de islam. Toch berichtten Engelse reizigers in de zeventiende eeuw dat de Bosnische moslims niet alleen de Koran lazen, maar ook het Nieuwe Testament – maar ook dat is niet het laatste van hen; ook daarmee is de stroming van de Bogomielen niet aan haar einde gekomen. Er heeft tot in de twintigste en eenentwintigste eeuw een verborgen beweging bestaan, die de ideeënrijkdom der Bogomielen levend hield. 

Mensen die officieel misschien de islam beleden, of tot de Grieks-orthodoxe, of christelijke kerk behoorden, hebben de vlam van de in oorsprong gnostieke Bogomielse leer brandende gehouden. Dat is mogelijk geweest omdat zij niet op de voorgrond traden. Dat is mogelijk geweest omdat zij in principe een landelijke beweging vormden, ver weg van het rumoer van de steden, ver weg ook van maatschappelijke invloed, en de snel wisselende regeringen in Joegoslavië en Bulgarije. Ze zijn vergeten, en daarom hebben zij lange tijd in stilte hun werk kunnen blijven doen. 

Bron: spiritueleteksten.be

II

Niet dat Pop Bogomil nu de eerste is geweest, die de leringen van de onvergankelijke geest-mens verkondigde, en die probeerde het licht te wekken in de harten van de mensen die op de Balkan woonden. In het Byzantijnse keizerrijk bruiste al vele eeuwen een gnostiek-manichese activiteit. Pop Bogomil zag de onmetelijke rijkdom ervan voor de individuele mens en het innerlijk geluk dat erin besloten ligt, en het is daarom dat hij ze verspreidde. Hij concentreerde die leer, en haar werkzaamheid werd in die tijd bekend als de Bulgaarse kerk (in het westen) en de Dragovische kerk (in het oosten). Je kunt deze zien als twee hoofdstromingen binnen een uitgebreid netwerk van losse ‘broederschappen’, die min of meer dezelfde levensprincipes probeerden na te leven. Bogomil vormde daarbinnen het nieuwe, lichtende centrum. 

We zagen al dat het meeste dat over deze broederschappen bekend is komt uit de monden en de geschriften van hun tegenstanders. Sommige van deze denkbeelden stammen direct af van de eerste gnostieke christenen, andere ideeën zijn duidelijk manichees. Het zal je niet verbazen dat ‘de ruzie’ tussen de beide kerken (de staatskerk en de bogomielse) ging over het begrip van de schepping der wereld. Volgens de gevestigde kerk van toen (en nu) is déze wereld de door God bedoelde, en de hemel is de plek waarheen je gaat na je dood, dankzij Christus, ‘die onze zonden en de erfzonde’ heeft uitgeboet. 

En in deze wereld is de kerk het belangrijkste, want die zorgt dat de mensen beschaafd leven, het goede doen en het kwade laten, en de aanwijzingen van de kerk opvolgen. Maar volgens de Bulgaarse kerk is deze wereld het gevolg van de activiteiten van de tegenoverweger, die zij Satan of Satanaël noemde. Daarin zijn alle mensen, alle lichtdragers, gevangen in een mix van goed en kwaad; meer kwaad dan goed overigens. De door God ‘geschapen wereld’ ligt buiten de onze. 

Gnostieker kan het niet. Dat kwam zo, leerden zij: ‘In het oerbegin heerste alleen de goede God. Hij had geen vorm of lichaam. Deze God schiep de zeven hemelen die zonder grenzen waren en geen begin of eind hadden. Uit die Lichtgod kwam Satanaël voort. Deze was eigenwillig en schiep zijn eigen wereld. Daardoor werd Satan, oorspronkelijk een broeder van Christus, nu een engel des doods. ‘Mijn Vader ’, zo zegt Christus in dit boek, ‘heeft hem wegens zijn aanmatiging geheel herschapen en zijn licht van hem weggenomen’.

De rol van de mens in dit oerdrama wordt als volgt weergegeven: ‘De geesten van de duisternis wilden zich op het lichtrijk storten. Zij kwamen tot aan de grenzen, maar zij vermochten niets te doen tegen het lichtrijk. Nu moesten zij door het lichtrijk worden bestraft, maar het lichtrijk bestond uitsluitend uit het goede. Straf is een onbekende grootheid in hun wereld. Dus konden de demonen van de duisternis alleen door iets wat niet in hen was geraakt worden. Daarop namen de geesten van het lichtrijk een deel van hun eigen rijk en zij lieten dit vermengen met het rijk van de duisternis… Daardoor kwam er een zuurdesem in het rijk van de duisternis en een werveling ontstond. Hierin kwam de dood terecht en hij ontving de kiem van zijn eigen vernietiging. Langzaam verteerde hij. Als gevolg ontstond het geslacht der mensen, de oermens die uit het Lichtrijk voortkwam en die zich met het rijk van de duisternis wilde vermengen en het daarom moest overwinnen.’

Bron: spiritueleteksten.be

III 

Als de politiek zich gaat mengen in het leven van een gnostieke gemeenschap is het gedaan met een vrije, ongestoorde ontwikkeling. Daarom zijn die gemeenschappen waar werkelijk bevrijdend gewerkt werd, steeds verder van de centra van beschaving en de middelpunten van de macht weggetrokken, in oostelijke richting, om zich in alle rust, geheel onafhankelijk aan dat doel te wijden. Daar, in de rust van de natuur maar gericht op de zielennatuur, hadden zij genoeg aan het weinige dat een mens nodig heeft om in leven te blijven. Zij wakkerden begeerten niet aan; daarentegen brandde in hen een groot innerlijk verlangen. 

Leergierig als ze waren, richtten hun activiteiten zich ten volle op reinmaking van het hart, geheel in overeenstemming met het leven dat Jezus hen had voorgeleefd. Zij lieten, als vanzelf, het oude los. In het magnetische veld en de wijsheid van de broeder of broeders die zo’n groep leidden, traden zij het nieuwe levensveld tegemoet. Daarbij was het nieuwe testament van de bijbel hun leidraad, met name het evangelie van Johannes. Deze apostel werd door hen Johannes Bogoslov, dat betekent: ‘Gods Woord’ genoemd. De Bogomielen begrepen zijn boek ‘door inspiratie uit de heilige geest’. 

Het enige echt Bogomielse boek is het ‘Boek der Geheimen’, ook wel genoemd het ‘Boek van de heilige Johannes’. Johannes en de opgestane Jezus onderhouden zich hierin waarbij de meester alle vragen van ‘de discipel, die hij liefhad’ over het ontstaan en het einde der wereld, de val en het ontstaan van de tweede wereld, die wij als de aarde kennen, verklaart. 

De Bogomielse gemeenschappen werkten kleinschalig, maar ze wisten zich verbonden in het ene grote lichaam van de Bulgaarse Kerk. Ze beoefenden de noodzakelijke ambachten. Zij bestudeerden in hun gemeenschappen de natuur, de geneeskunst, de zang en de muziek, de wetmatigheid van de kosmos, de mens, de ziel en het leven van de meester Jezus. Zij hadden niet de minste belangstelling voor de wereld en haar beschaving (hoewel ze vaak in politieke conflicten betrokken werden). In onze ogen offerden zij alles op, maar zij wonnen veel meer. ‘Leer het lagere om te zetten in het hogere. Niet het geestelijke komt eerst, eerst komt het natuurlijke. Daarin wordt het geestelijke gezaaid’.  ‘Het koninkrijk is binnenin u!’ Woorden, toegeschreven aan de Christus, die hun eenvoudige harten in vuur en vlam zetten. 

Alleen door het vrijmaken van de ‘lichtmens’ kan God gevonden, gekend en gezien worden. En als de lichtmens weer leeft, zal hij leven in een zielenlichtwereld, die geen schaduwen kent en een volstrekte en harmonische zieleneenheid van alle thuisgekomen lichtdragers te zien geeft, in wijsheid, waarheid en liefde.’ Het zijn woorden, die direct van Mani lijken te komen. 

In de verschillende ‘broederschappen’ wordt in diezelfde harmonieuze eenheid een leven van soberheid, teruggetrokkenheid en contemplatie geleefd, zonder misbruik van macht en zonder bezit, waarin de aarde-mensen van toen de nieuwe dag van het zielenbewustzijn naderden. Maar de beschaving breidde zich uit, en de Bogomielse gemeenschappen moesten zich voegen naar de wettelijke overheden. Werkelijk afgezonderde gebieden werden steeds schaarser. Steeds verder naar het oosten trokken ze, en er waren steeds minder van deze gemeenschappen. 

Van Rijckenborgh schrijft in het veertiende hoofdstuk van de Egyptische Oergnosis:  ‘De gehele wijdheid van een werelddeel als bijvoorbeeld Siberië draagt de sporen van het Bogomielse leven. Overal, onder metersdikke lagen van sneeuw en ijs, vinden we die sporen. Maar ook daar achterhaalde hen de wet. En dat tot op onze dag. Naar wij menen is in het laatste van de vorige eeuw een Bogomielse sekte uitgeweken naar Canada en bouwde daar een intieme, pure en edele gemeenschap op, omringd en beschermd door onmetelijke wouden en gebergten.’

Het was duidelijk: deze manier van mensheidbevrijdend werken was aan haar einde. ‘Want de gnostiek-gerichte mens zal van binnenuit maar al te vaak met die wetten in conflict komen. Niet omdat hij de wetten der samenleving zou willen overtreden, maar omdat hij aan die samenleving wil ontstijgen en op wil gaan in de wereld van God! Maar dat kan de wetgever niet tolereren. Iedere overtreding wordt bestraft. Daarom is de mens gehouden, althans wanneer hij vrede wil houden met de wereld, de wetten van zijn samenleving te aanvaarden.’ Waar vind je nog ontoegankelijke gebieden om een dergelijke gemeenschap op te bouwen ? Er moesten nieuwe wegen gezocht worden. 

In de Tweede Wereldoorlog is de laatste grote leider van een Bogomielse groepering, de meester Peter Deunov, gestorven. Hij leefde van 1864 tot 1944, en tijdens zijn leven was hij arts. In 1900 richtte hij de ‘Broederschap van het Licht’ op. Rond hem ontstond een nieuw, modern centrum van esoterisch christendom, geheel geschoeid op het spirituele verleden van de Balkan. Eerst door het nazisme, en later door het opkomend communisme dat in die streken vooral op het platteland grote gevolgen heeft gehad, is daarna het centrum van de moderne Bogomielse beweging naar Frankrijk uitgeweken, hoewel er in Bulgarije nog duizenden sympathisanten te vinden zijn. 

Bron: spiritueleteksten.be

IV 

In het licht van het bovenstaande zal het ons niet verbazen dat sporen van hun bijzondere leer in ver verwijderde streken van Rusland, Bulgarije , Roemenië of zelfs dichterbij, in Bosnië-Herzegovina zullen worden teruggevonden. Want de Bogomielen hebben hun godsdienst van het ‘ware christendom’ altijd gepaard doen gaan met een natuurlijk leven, zo eenvoudig en zo zuiver mogelijk. Zo zeggen zij bijvoorbeeld dat de mens het contact met de kosmos is verloren. 

Wel, dat is een gedachte die we in het westen ook weer tegenkomen: de kosmische invloed op de groei van gewassen, zaaikalenders met de standen van de maan, het is allemaal weer volop in de belangstelling. Maar ze bedoelen daar nog iets anders mee: Niet alleen is de mens geen bewoner meer van het oorspronkelijk levensveld, wat op zich natuurlijk al erg genoeg is. Maar dat valt nog te begrijpen; dat was immers een ander soort mens, een engel, een geestelijke mens, heel anders dan zij zelf waren. 

Bovendien is hij het besef verloren dat hij een bewoner van de kosmos is. Hij denkt dat hij het midden van de wereld is. Hij denkt dat de aarde het middelpunt van het heelal is. Ook al spreekt de wetenschap hem tegen, ook al weet hij met zijn verstand heus wel dat niet alles om hem draait; in zijn houding en vooral in zijn gevoel is er in de mens nog lang geen ruimte voor een besef van de juiste verhoudingen. 

Maar ga eens op een ochtend naar het open veld, vlak voor zonsopgang, zo klinkt een gedachtengang der Bogomielen. Richt je blik op het oosten waar de zon opkomt. Zie hoe, vlak voordat ze opkomt, de horizon al gaat oplichten. Voel met wat voor kracht, met welk een geweld dat gepaard gaat. De duisternis verdwijnt! En niet alleen met kracht: er komt vreugde in de atmosfeer, opnieuw komt er leven, met licht, met grote snelheid, met trilling, de atmosfeer binnen. Vogels beginnen hun zang niet als de zon op is, nee, ze reageren op die nieuwe zonne-ethers die in de aarde-atmosfeer verschijnen. Daarom fluiten ze juist net vóór de dag aanbreekt. Want het voorvoelen van de zon wekt hen, brengt hen tot fluiten en zingen. De hele aarde, de hele natuur verheugt zich daarover. De dood van één  nacht is weer overwonnen. 

Dan voel je, dan ervaar je weer wat de kracht van het Zonne-al is. Dan weet je weer dat het leven in jezelf dáár vandaan komt. En ze gaan daarin nog verder. Zie jezelf daar staan. Je kijkt naar de zon, hoe die in een boog rond de hemel trekt. Maar je vergist je. Het is niet de zon die beweegt. Zij is ten opzichte van de aarde het middelpunt. Zij is als een onverzettelijk baken in het wijde heelal, het enige ‘statische’ in een voor ons besef altijd-wervelend, altijd bewegend zonnestelsel. Het enige dat ons in de dialectiek eraan herinnert dat er een ‘onbeweeglijk’ koninkrijk is. 

Niet de zon draait om de aarde, van oost naar west. Nee, in een eindeloze duikvlucht draait de aarde van west naar oost, elke morgen zich verblijdend in de stralengloed van de zon en haar nieuwe leven indrinkend, elke avond, beschaamd om de vele vergissingen, fouten en wreedheden die op haar oppervlak bedreven zijn, het aangezicht weer van haar goddelijke glans afwendend. 

En daarop sta jij, mens. Ook jij moet mee op die rondedans. Ook jij ervaart licht en donker. Ook jij bent een mix van goed en kwaad, van licht en donker. En zelfs je bewustzijn ervaart het licht van de dag, en het donker van ‘het er niet zijn’, want men zegt wel eens dat je leven een dag is, jouw dag, en dat je erop moet toezien de juiste besluiten te nemen nu het kan, ‘voordat je “dag” weer verglijdt in het verleden.’

De Bogomielen kenden een enorme rijkdom aan ideeën die allemaal op de een of andere manier erop gericht zijn om in een vijandige wereld zo zuiver mogelijk te blijven leven. Daarom leefden zij teruggetrokken, zoveel mogelijk in overeenstemming met de natuur. In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog trok hun meester, Peter Deunov, elke zomer enkele maanden naar een gebied dat ‘de zeven heilige meren’ heette, een prachtig Bulgaars landschap in het Rillagebergte. Daar, ver weg van het rumoer en gedruis van de levendige Balkan-steden, onderrichtte hij zijn leerlingen. Toen hij oud was, kwamen er honderden en honderden mensen naar hem luisteren, als hij sprak aan de voet van een van die bergen. 

De mens in het westen kan niet meer zo leven, het is niet meer mogelijk en het is ook niet de bedoeling. In feite is zijn levensgang veel moeilijker. Maar ook, zo mogelijk, belangrijker. Want juist in deze tijd, waarin alles zich enorm toespitst, kun je nog ongelooflijk veel goeds doen. Je nieuwe levenshouding kan je principieel vrijmaken van de wereld, hoewel je nog steeds erin werkt en bent. Zo kun je voor je naaste werkelijk een steun zijn, door een heel ander soort leven te bewijzen. En kijk, hoewel je anders leeft, en anders moet leven dan je Bogomielse voorgangers, zie je in verband hiermee een levenspraktijk van Mani terug, een wijsheid die je ook terugvindt in de School van het Rozenkruis: ‘Bestrijd het kwade niet, duld het’. Dat was een van de leefregels van de Bogomielen. 

Het kwade moet worden verlost, want het is niet in staat om zichzelf te redden. Het eigenlijke kwaad is niet zozeer de schrille tegenstelling tussen rijk en arm, hoewel deze onrechtvaardigheid zeker een gevolg is van het fundamentele kwaad, van de val. De Bogomielen onderwezen hoe het kwaad bij de wortels aan te pakken. Dat resulteerde in een vredelievende levenshouding die vooral was gebaseerd op mededogen voor al het geschapene. Met deze levenshouding plaatsten de Bogomielen zich buiten alle strijd, die toch het kenmerk is van de ‘toornwereld’ waarin wij leven. 

Bron: spiritueleteksten.be

V 

En wat zijn dan die nieuwe wegen, die er dan nu zijn voor de moderne mensheid? In een beschouwing over de broederschap der Bogomielen, die zoals gezegd tot in de moderne tijd heeft bestaan, schrijftCatharose de Petri, een van de stichters van de School van het moderne Rozenkruis: ‘Peter Deunov was tijdens zijn leven de leider van de Bogomielse Broederschap – een groepering in Bulgarije – die door middel van landbouw zichzelf en haar geestverwanten in leven hield. Het boerenbedrijf was voor hen de enige accepteerbare vorm van maatschappelijke functie.

Hieronder volgt een kort uittreksel uit De Graankorrel van de Leer van meester Peter Deunov. 

‘Een grote verandering moet zich voltrekken in het menselijke verstand. Een grote transformatie van de ouders, kinderen, professoren en opvoeders is noodzakelijk. Het is niet voldoende onze dwalingen en zwakheden te erkennen, men moet zich toeleggen om ze uit te doen; ons bewustzijn uit te breiden en omhoog te heffen, om de omstandigheden van ons tegenwoordige, enge en veranderlijke leven te verlaten. De goede en de slechte toestanden van het leven zijn voorbijgaande toestanden; het is het proces van ons beperkte ego; het is de ontlediging van oude schulden, de zuivering en toebereiding tot het nieuwe leven. 

De tijden zijn gekomen waarop de mens zich met allerlei middelen gereedmaakt, het derde beginsel van het leven binnen te gaan, en uit de beperktheid van het lagere zelf op te stijgen tot het kosmische of goddelijk bewustzijn. Volgens de taal van het evangelie wil dit zeggen dat de mens ‘geboren wordt uit water en geest’, dat hij met alle kracht streeft naar de liefde, de wijsheid, de waarheid, het recht en naar alle deugden waarop zijn ziel zal ontluiken in het kosmisch bewustzijn naar het eeuwige beginsel dat alles in zich bevat.’ 

Uit het bovenstaande citaat blijkt wel dat er in onze jaartelling en in ettelijke tijden daarvoor steeds groeperingen zijn geweest die de ene bevrijdende weg gezocht hebben. De Bogomielen vormden een religieuze beweging die de oorspronkelijke leer wilde uitdragen. Ze waren sterk verwant aan de katharen en zij wisselden ook wel hun werkers met elkaar uit. Maar hoe nauw verwant deze broederschap der Bogomielen ook lijkt aan de jong-gnostieke broederschap der rozenkruisers, toch blijkt bij nadere beschouwing dat de moderne mens de nieuwe levenshouding niet kan toepassen, zoals tot in onze eeuw de Bogomielse broederschap zulks deed en doet. 

Waarom schrijven we dan hier over de Bogomielen, wanneer de moderne mens toch niet hun wijze van leven kan volgen? Dat is om het juiste onderscheidingsvermogen te krijgen met betrekking tot het feit dat in iedere tijd andere eisen worden gesteld aan het bewandelen van het Pad. Houden we daar geen rekening mee, dan blijven we aan de beschouwende kant der dingen staan. Deze mensen der Bogomielse broederschap hebben gedurende vele, vele generaties reeds geheel buiten de moderne maatschappij gestaan, en de huidige vertegenwoordigers van deze broederschap zijn bij lange na niet zo verbonden met de natuur des doods als de gemiddelde West-Europeaan. 

De West-Europese volkeren hebben eeuwenlang vrijwel alle volkeren der aarde hun wil opgelegd. De bezitsdrift, de heerszucht, en de stofgerichtheid van de Europeaan is overduidelijk. Is het probleem voor de Bogomiel dus: Hoe word ik zo min mogelijk gegrepen dóór en hoe houd ik mij zo ver mogelijk verwijderd van de natuur-des-doods, voor de West-Europese gnostieke zoeker is het probleem: Hoe word ik zo spoedig en zo concreet mogelijk bevrijd van diezelfde natuur des doods. Enerzijds dus (de Bogomiel): ‘Hoe houd ik het gevaar op een afstand’, en anderzijds: ‘Hoe bevrijd ik mij van het gevaar’ (de Europeaan). Enerzijds (de Bogomiel): ‘Hoe behouden wij onze puurheid’, en anderzijds (de Europeaan): ‘Hoe wórden wij puur’. 

Dit alles dient om duidelijk te maken dat wij niet meer de methode van de ouden kunnen toepassen, en dat wij verplicht zijn een eigen methode te zoeken, ter oplossing van ons vraagstuk. Daarom dienen wij ernstig rekening te houden met het feit dat krachtens onze wezenheid en onze maatschappij het volstrekt onmogelijk voor ons zal zijn afstand te doen, of afstand te nemen van de totale natuur-des-doods. Want omdat ons menstype-in-wording dermate één is met de verstoffelijkte natuur, hebben wij krachten, atomen en fluïden van die natuur nodig om ons leven in stand te houden. Zonder het maatschappelijke probleem zelf ter sprake te brengen, blijkt dat onze dialectische persoonlijkheid de elementen der verstoffelijkte natuur dagelijks nodig heeft om zich te kunnen handhaven. 

De strevende mens naar het nieuwe leven der Godsnatuur zou bijvoorbeeld in de aanvang van zijn zielenreis naar de vader niet geheel kunnen leven van zuivere ethers en reine astrale substantie; zijn lichaam zou dat niet kunnen verdragen. Zijn voertuig zou al spoedig door de krachtige invloeden verbranden. Daarom zal de ernstig strevende serieuze leerling van de gnostieke geestesschool het moeten hebben van een compromis. Dat is een lelijk woord in dit verband! Maar om de houdbaarheid ervan te bewijzen, wijzen wij u op het bekende: ‘Geef de Keizer wat des Keizers is, maar Gode wat van God is’. De keizer kan op een gegeven moment de overheid zijn, met zijn het maatschappelijke leven regelende wet, doch op een ander moment een voor de instandhouding van het leven noodzakelijke kracht. 

Een voorbeeld: strikt genomen is al het voedsel dat wij tot ons nemen, welke voorzorgen men ook in acht mocht nemen, en welke vegetarische en diëtistische maatregelen je ook zou willen treffen, tot en met van de aarde-aards. Bovendien worden in onze tijd op dit punt alle leefregels wat hun nuttigheidselement betreft volkomen geneutraliseerd vanwege de overmaat aan radioactiviteit die in onze atmosfeer aanwezig is. 

De meest verantwoorde maaltijd wordt zo tot een dodelijk gif. Niet slechts voor je lichaam, maar ook en vooral voor je zintuiglijke en verstandelijke vermogens. Daarom is de levenshouding der Bogomielen in onze moderne tijd achterhaald. Hun zelf verbouwd koren is ook niet vrij van dit atmosferische gif. Daarom moeten wij het niet in de materie zoeken, want fijne of grove materie, gekookt of rauw, het blijft allemaal hetzelfde. Onze materie verstikt de mens als een gifgas. Wij gaan er allen aan ten onder. Geef daarom rustig aan de keizer wat des keizers is! Het is de tol, die de mens betaalt aan zijn natuurgeboren wezenheid, en vanwege zijn bestaan in de doodsnatuur. Want het één is net zo erg als het andere! 

Zijn wij dan fatalisten? Laat ons eten, drinken en vrolijk zijn want morgen sterven wij? Nee, zeker niet, want het standpunt van Jezus is: ‘Geef de Keizer wat des Keizers is, maar aan God wat van God is.’ Wat is aan God ? Wat kan zich neigen tot het goddelijke ? Wat of wie kan zich onverwijld en consequent op dat standpunt plaatsen? 

Alleen de ziel! Alleen als je de ziel, jouw ziel, tot Leven brengt, kan die aan God geven wat van God is. En alleen als je je onvoorwaardelijk voegt naar de eisen van de ziel, met je gehele persoonlijkheid. Dan kan die persoonlijkheid schade lijden, en door een eventuele vijand verknoeid worden, en door radioactiviteit tot een wrak worden gemaakt; dan kunnen de Kathaarse lichamen worden verbrand en Bogomielse lichamen worden doodgeknuppeld, doch voor hun zielen is dat feitelijk een ondergeschikte aangelegenheid. Als de zielen maar geen schade lijden, daar gaat het om! 

Daarom is de levenshouding in deze natuur een kwestie van intelligentie. Wij bedoelen te zeggen dat de zielenmens zijn natuurgeboren persoonlijkheid gebruikt om zo lang het kan, zo goed mogelijk God te dienen; zijn Plan met wereld en mensheid uit te dragen, en zich in te zetten om waarlijk zoekenden te vissen uit de levenszee. En voor de gehele rest moet je aan die natuur slechts de belangstelling schenken die zij verdient. De dringende raad, die wij je geven is: Plaats het centrum van je levensstaat in de ziel, dan zul je waarlijk levensgeluk ondervinden. Als je die raad opvolgt, dan zul je waarlijk aan God geven wat van God is. Want alleen de ziel kan zich opheffen tot God, alleen de ziel kan doordringen tot de goddelijke wereld. 

Alleen de ziel kan de binding bewerkstelligen met de geest. Het is alleen de ziel die het scheikundig huwelijk met de geest zal kunnen vieren. Het: ‘Geef de keizer wat des keizers is’ heeft slechts betrekking op het incidentele. Het: ‘Geef Gode wat van God is’, dat is de eeuwige werkelijkheid zelf.

Bron: spiritueleteksten.be